XE ĐẠP NƯỚC

• Xe đạp nước là một công cụ làm thủy lợi phục vụ sản xuất nông nghiệp, có tác dụng đưa nước từ nơi thấp lên nơi cao, cung cấp nước tưới cho đồng ruộng. Loại công cụ này chủ yếu được sử dụng ở vùng đồng bằng và trung du, nơi có những cánh đồng lúa nước. Xe được chế tạo bằng gỗ, gồm 3 bộ phận chính: máng dẫn nước, hệ thống lá quạt và bộ phận trục quay. Khi vận hành, lắp thêm 4 trụ chống, một thanh ngang để ngồi và một thanh ngang làm tay vịn, vừa tầm cho 2 người ngồi dùng chân điều khiển xe hoạt động. 

  Máng dẫn nước có chiều dài 2,15m, được ghép bởi 3 tấm ván bằng kỹ thuật chốt mộng. Trên thành máng có ghép hệ thống thanh gỗ thành từng ô, liên kết với nhau và với thành máng để giữ cho hệ thống lá quạt không bị chệch ra ngoài khi chuyển động. Hệ thống lá quạt có cấu tạo như một chuỗi mắt xích bằng gỗ, mỗi mắt xích là một lá đẩy. Lá đẩy là những tấm gỗ nhỏ, bề mặt phẳng, với kích thước phù hợp, có thể di chuyển được trong máng dẫn nước khi vận hành. Các lá đẩy được liên kết bởi các chốt, tạo thành một dây chuyền liên hoàn có tác dụng đẩy nước trong lòng máng từ đầu thấp lên đầu cao. Bộ phận trục quay gồm hai trục. Một trục gắn vào đuôi xe, có cấu tạo như một chong chóng, có tác dụng làm quay vòng các lá đẩy. Trục còn lại lớn hơn, có gắn các bàn đạp, là chỗ người đạp xe trực tiếp dùng chân tác động cho trục quay vòng, tạo ra sức kéo làm chuyển động hệ thống lá quạt, đẩy nước lên.

  Trong một thời gian dài, xe đạp nước đã đóng góp quan trọng vào việc nâng cao năng suất lao động, đáp ứng yêu cầu của việc làm thủy lợi bằng phương pháp thủ công, mang lại hiệu quả cho hoạt động sản xuất. Xe đạp nước là sản phẩm được kết tinh bằng sự lao động cần cù sáng tạo, bằng tri thức dân gian và kinh nghiệm quý báu của người xưa, là một biểu hiện đặc sắc của nền văn minh nông nghiệp lúa nước. Hình ảnh những chiếc xe đạp nước gắn với tinh thần lao động cần mẫn của người nông dân trên những cánh đồng đã đi vào ký ức của nhiều thế hệ, mang giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc.